Betreft: Onderzoek naar de ontwikkeling van de arbeidsmarktpositie van afgestudeerden van de lerarenopleidingen en naar de begeleiding van pas afgestudeerde leraren en zij-instromers in het beroep.
In opdracht van: ministerie van OCW
Uitgevoerd door: Centerdata en MOOZ
Uitgave rapport: december 2023
In deel 1 van de Loopbaanmonitor is de ontwikkeling van de arbeidsmarktpositie van recent afgestudeerde leraren onderzocht. Deel 2 richt zich op de kwaliteit van de lerarenopleidingen, de begeleiding van startende leraren en zij-instromers en de werkbeleving. Het onderzoek kent twee onderdelen: secundaire analyses op CBS-microdata (afstudeercohorten 2016-2022) en een enquête onder pas afgestudeerden van de lerarenopleidingen en zij-instromers in het beroep (cohort 2021 en cohort 2022).
De uitkomsten van het eerste onderdeel staan centraal in deze rapportage, met als belangrijkste bevinding dat het percentage recent afgestudeerden van de pabo dat aan de slag is gekomen in het onderwijs ook volgens de meest recent beschikbare cijfers (2022) hoog blijft. Voor afgestudeerden aan de tweedegraads lerarenopleiding stijgt het percentage dat na één jaar een baan heeft in het onderwijs tussen afstudeercohort 2016 en 2021 van 65% naar 75%. Voor afgestudeerden van de universitaire lerarenopleiding ligt het percentage in de meeste cohorten rond de 72%. Alleen voor het cohort 2020 ligt het daar met 77% duidelijk boven.
Conclusies deel 1 – Microdata
Baan in het onderwijs
Van afstudeercohort 2021 heeft ongeveer 75% van de afgestudeerden aan een tweedegraads lerarenopleiding na een jaar een baan in het onderwijs. Voor het cohort 2016 ligt dit percentage met 65% duidelijk lager. Bijna tweederde van de afgestudeerden met een tweedegraads lesbevoegdheid die in het onderwijs gaan werken gaat in het vo aan de slag. Van de afgestudeerden van de ulo in het afstudeercohort 2021 heeft 72% na een jaar een baan in het onderwijs. Het beroepsrendement ligt ongeveer op hetzelfde niveau als in de voorgaande cohorten.
Vakgebied
Voor de afgestudeerden aan de tweedegraads lerarenopleidingen en de ulo is het vakgebied een belangrijke bepalende factor voor de kans op een baan in het onderwijs. Het laagste beroepsrendement vinden we voor degenen die een culturele/creatieve lerarenopleiding hebben afgerond (cohort 2021, één jaar na afstuderen: 49%). Het hoogste beroepsrendement vinden we wat de tweedegraads lerarenopleidingen betreft voor gediplomeerden in de exacte vakken (cohort 2021, één jaar na afstuderen: 89%), de economische vakken (88%) en de talen (83%). Wat betreft de afgestudeerden van de ulo is het beroepsrendement het hoogst voor de talen (cohort 2021, één jaar na afstuderen: 85%).
Conclusies deel 2 - Begeleiding van startende leraren
Tevredenheid lerarenopleiding
De meeste pas afgestudeerde leraren zijn tevreden over de door hen gevolgde lerarenopleiding en over de voorbereiding op de beroepspraktijk. Dit geldt vooral voor de afgestudeerden van de tweedegraadsopleidingen en de universitaire lerarenopleidingen. Bijna driekwart (73%) van hen is tevreden of zeer tevreden over de gevolgde opleiding. Vergeleken met 2021, is het percentage starters dat de kwaliteit van de opleiding positief beoordeelt iets gedaald (van 70% naar 64%).
Begeleiding van startende leraren
Uit dit onderzoek blijkt dat verreweg de meeste starters begeleiding krijgen en dat de begeleidingspercentages in po en vo de laatste jaren zijn toegenomen. Ongeveer 90 procent van de startende leraren in po en vo krijgt begeleiding op de werkplek. In het vo wordt de begeleiding in ongeveer de helft van de gevallen actief aangeboden. Daarnaast nemen starters in het vo ook regelmatig deel aan een begeleidingsprogramma voor beginnende leraren en aan een intervisiegroep. De begeleiding in het vo wijkt hiermee in positieve zin af van die in po en mbo.
Begeleiding van zij-instromers
De begeleiding van zij-instromers in po en vo komt in grote lijnen overeen met die van pas afgestudeerde leraren. Ook zij worden vaak begeleid door een ervaren docent (55%) of mentor/coach (64%). Daarnaast worden er lessen bijgewoond en nabesproken met een ervaren leraar/docent (51%) en wordt vooral in vo ook relatief vaak deelgenomen aan begeleidingsprogramma’s (41%) en intervisiegroepen (45%).
Werkbeleving en verloop
Beginnende leraren ervaren over het algemeen veel werkdruk op hun school. Dit geldt zowel voor pas afgestudeerden als voor zij-instromers. Daarbij valt op dat de werkdruk onder pas afgestudeerden in po en vo sinds 2020/2021 is toegenomen. De belangrijkste oorzaken van de hoge werkdruk zijn (net als vorig jaar) de hoeveelheid administratieve en niet-lesgebonden taken.
Dit ongenoegen over de werkomstandigheden leidt echter niet tot een grote uitstroom, zoals in de media weleens wordt voorgesteld. Het aandeel starters dat op zoek is naar een andere baan, is de afgelopen drie jaar gedaald en maar een klein deel van de starters (po 2%, vo 4% en mbo 3%) is op zoek naar een baan buiten het onderwijs.
Zie ook de Kamerbrief lerarenstrategie 2023 >>
Download de loopbaanmonitor onderwijs >>