Inductie-arrangementen
In projecten Begeleiding Startende Leraren werken het onderwijsveld, lerarenopleiders en onderzoekers samen aan zogenaamde inductie-arrangementen. Uitgangspunt is dat ze daarbij aansluiten bij de scholen en bij de behoeften van individuele docenten. Onderzoek en ontwikkeling op lerarenopleidingen en op (opleidings)scholen gaan in de BSL-projecten samen. De Rijks Universiteit Groningen (RUG) doet de landelijke coördinatie van onderzoeken. Bovendien ontwerpen RUG-onderzoekers inductie-arrangementen op een aantal scholen en meten de effecten. Dit doen ze via een speciale lesobservatielijst (ICALT), die leraarsvaardigheden van toenemende complexiteit meet. Van hieruit kan een beoogd competentieniveau worden vastgesteld als richtsnoer voor begeleiding.
Stress en welbevinden
Een deelonderzoek dat zich tijdens de conferentie ‘Frisse Start’ presenteerde, is dat van de Universiteit van Amsterdam naar stress en welbevinden van beginnende docenten. Dit jaar gaat een pilot van start, waarin stress en welbevinden gemeten worden via een dagboekstudie en met de inzet van een app. In de dagboeken beschrijven docenten wat de meest belangrijke gebeurtenis is geweest op een dag en welke emoties dat opriep. Ze vullen zowel dagboeken in voor hun moeilijkste als makkelijkste klas. Later kunnen de onderzoekers een verband leggen tussen het dagboekschrijven en de metingen via de app, en hoe stress en welbevinden zich ontwikkelen. In schooljaar 2015-2016 volgt de hoofdstudie, waarin de effecten van begeleiding én van het invullen en reflecteren door een dagboek afzonderlijk worden bepaald. De inzichten die ontstaan, kunnen al tijdens het onderzoek gebruikt worden voor het verbeteren van de begeleiding. Soortgelijk onderzoek dat in het primair onderwijs wordt gedaan, heeft inmiddels voldoende bewijs opgeleverd dat de dagboekbenadering aan zijn doel beantwoordt. Het vaststellen van de inhoud van relevante gebeurtenissen voor leerkrachten, hun emoties en de emotionele arbeid die ze leveren. En aanwijzingen dat het invullen van een dergelijk dagboek tot reflectie leidt bij leerkrachten.
Goed voorbereide omgeving
Een voorbeeld van samengaan van onderwijs en onderzoek is het BSL-project in Noord-Holland-Noord. Ontwikkelde inzichten worden hier in deelprojecten verder uitgewerkt. Inductie gaat verder dan coaching en begeleiding, benadrukt Paul van den Berg, deelprojectleider in Noord-Holland-Noord. “Het is het creëren van goede omstandigheden, een goed voorbereide omgeving waarin een docent zich verder kan ontwikkelen.” Op dat vlak valt nog het nodige te verbeteren, stelt hij. “Vaak ook zie je jonge docenten die van uur tot uur naar een ander lokaal moeten. In het gunstigste geval komen ze tegelijk met de leerlingen aan. Ze hebben geen werkvoorbereiding kunnen doen en beginnen met een achterstand aan de les. Maar ook bij de begeleiding kan het heel basale redenen , dat docent en begeleider nooit op dezelfde dag staan ingeroosterd bijvoorbeeld en ze alleen telefonisch contact hebben.”
Tevreden
Pasklare antwoorden voor betere inductie heeft Van den Berg nog niet. Die moeten komen vanuit een benadering die beginners meer ‘stem’ geeft. “Maak gebruik van de kracht en kunde van jonge mensen. Geef steun, betrek ze erbij en bedenk niet wat ze nodig hebben.” Om de gedachten te richten, werkt hij samen met onderzoekster Chantal Kessels. Zij bevroeg starters op de scholen in Noord-Holland-Noord naar hun ervaringen (met haar promotie-onderzoek uit 2010 als nul-meting). “De meesten van hen zijn tevreden over de begeleiding”, aldus Van den Berg. “Maar als je doorpraat, kom je op een enorme diversiteit in ervaringen.” Vanuit het onderzoek zijn drie perspectieven geformuleerd. Het eerste kijkt vanuit tekorten, nog te ontwikkelen competenties. Het tweede vanuit de kans om te groeien, het derde ziet nieuwe starters agents of change, mensen die het vernieuwen van het onderwijs. Aan deze perspectieven wil Van den Berg het begeleidingsaanbod koppelen.
