De Kijkwijzer professionele ruimte is bedoeld voor scholen in het voortgezet onderwijs die vanuit het begrip professionele ruimte willen nadenken over personeels- en organisatievraagstukken. De kijkwijzer bevat achtergronden over het begrip professionele ruimte en concrete hulpmiddelen om de dialoog in school op gang te brengen. Er is met name gezocht naar manieren om het wat conceptuele begrip ‘professionele ruimte’ in verband te brengen met meer alledaagse thema’s en vraagstukken binnen de school.
De kijkwijzer bevat geen recepten voor het creëren van professionele ruimte, maar moet hulp bieden bij een diversiteit aan vragen: of het nu gaat om begripsbepaling of om het onderzoeken van de professionele ruimte of om het kiezen van geschikte interventies. De kijkwijzer helpt om (anders) te kijken, bewust te worden van patronen in (samen)werken, veranderen, aansturen en beleidsvorming. De kijkwijzer biedt aanknopingspunten om instrumenten anders in te richten/zetten, werkprocessen anders te organiseren, werkverbanden beter te laten functioneren, anders invulling te geven aan de relatie tussen leidinggevenden en docenten en de relatie met belanghebbenden. Met als uiteindelijk effect dat de kwaliteit van het onderwijs verbetert, omdat docenten zich eigenaar voelen van het onderwijs(proces).
Overzicht
De Kijkwijzer professionele ruimte start met een ‘overzichtskaart’. Overzicht is behulpzaam, omdat het streven naar professionele ruimte geen eenvoudige opgave is. Het begrip verwijst in feite naar een (gewenste) manier van sturen en daarmee samenhangende structuren, cultuur en processen van beleidsvorming en veranderen. Omgekeerd betekent dit dat het ontwikkelen van professionele ruimte samenhangende interventies zal vragen op al deze aspecten van een schoolorganisatie. Het is met andere woorden geen geïsoleerd begrip dat op zichzelf te adresseren is.
Concrete vertaling
In deel 2 van de kijkwijzer wordt een concrete vertaling gemaakt naar hulpmiddelen die een school kan gebruiken om concreet aan de slag te gaan. De kijkwijzer sluit aan bij de verschillende behoeften die scholen/besturen hierbij hebben. De een wil binnen school het gesprek openen over dit onderwerp. De ander zoekt manieren om de professionele ruimte in kaart te brengen. Weer een ander vraagt zich af hoe de structuur, cultuur en systemen binnen school zich verhouden tot professionele ruimte en wat eventueel gewenste aanpassingen zijn. Deze kijkwijzer reikt diverse hulpmiddelen aan bij de beantwoording van al deze vragen. De verschillende vormen kunnen stand alone worden ingezet, maar ook geschakeld in een integraal proces of project: van oriëntatie naar diagnose naar verkenning en uitvoering van interventies.
In samenwerking met Stichting Werkkring
Voion heeft het initiatief genomen om in nauwe samenwerking met een samenwerkingsverband van zes besturen in Noord-Holland, Stichting Werkkring, de kijkwijzer professionele ruimte te ontwikkelen. Adviesbureau KOCK heeft in interactie met diverse betrokkenen binnen Stichting Werkkring de opzet en inhoud van deze kijkwijzer uitgewerkt. Op basis van feedback tijdens bijeenkomsten met scholen die aan de slag zijn gegaan met de Kijkwijzer is in februari 2016 de kijkwijzer op enkele punten aangepast.
