Betreft: een verkenning naar de gevolgen van de veranderende arbeidsrelaties en de veranderingen op de arbeidsmarkt voor het gezond en veilig werken en de borging daarvan.
Uitgave: De Sociaal Economische Raad (SER)
Datum rapport: december 2019
Deze publicatie betreft de ‘ministersversie’ van de verkenning, vooruitlopend op de officiële SER-uitgave.
Aanleiding
Ontwikkelingen als globalisering, technologische vooruitgang en flexibilisering van arbeidsrelaties zijn potentieel van grote invloed op de wijze waarop arbeid, nu en in de toekomst, wordt verricht. De aard en de organisatie van het werk veranderen, waaronder de platformisering van werk en het stijgende aantal werkenden in combinatiebanen. De toename van flexibele en andersoortige arbeidsrelaties op de Nederlandse arbeidsmarkt is een actueel sociaal-economisch thema, een groter wordend percentage werkenden is niet langer werkzaam op basis van een vaste arbeidsrelatie. Deze ontwikkelingen kunnen gevolgen hebben voor de Nederlandse economie, werkgelegenheid en arbeidsmarkt, zo constateert het kabinet in de aanvraag van deze verkenning.
Conclusies
Het onderzoek laat zien dat het type arbeidsrelatie van invloed is op de mate waarin sprake is van gezond en veilig werken. Het groeiend aandeel werkenden dat werkzaam is in een flexibele arbeidsrelatie of als zelfstandige is in dat kader van belang, want dit kan van invloed zijn op de wijze waarop betrokkenen zich verantwoordelijk voelen en hun verantwoordelijkheid nemen voor de omstandigheden waaronder de arbeid wordt verricht. Ook kan er, meer dan bij vaste arbeidsrelaties, in de praktijk onduidelijkheid bestaan over de rechten en plichten over en weer.
Een aandachtspunt vormen ook projecten waarbij meerdere partijen samenwerken waardoor ook meerdere partijen verantwoordelijk zijn voor gezond en veilig werken, zoals in de bouwsector. Genoemde ontwikkelingen kunnen er toe leiden dat de wederzijdse verantwoordelijkheden van werkgever en werknemer als centrale actoren bij het arbeidsomstandighedenbeleid, in de praktijk diffuus worden en door betrokkenen niet goed meer worden herkend, wat nu al tot uiting komt bij verschillen in mogelijkheden voor werkenden om gebruik te maken van arbeidsgerelateerde zorg en het feit dat werkenden in bepaalde arbeidsrelaties relatief vaak gevaarlijk werk doen of vaker betrokken zijn bij arbeidsongevallen.
Relevant is verder de verwachte stijging van het aantal werknemers met een chronische ziekte. Het RIVM voorspelde in 2014 dat het aantal mensen met een chronische ziekte sterk zal toenemen, van 5,3 miljoen in 2011 naar 7 miljoen in 2030. Ook het aantal werkenden met een chronische ziekte zal daardoor toenemen. Een goed arbobeleid met aandacht voor deze werkenden kan eraan bijdragen dat zij ook aan het werk kunnen blijven.
Het bovenstaande vormt aanleiding te bezien hoe de beschermende werking van het bestaande stelsel kan worden verbeterd en meer toekomstbestendig kan worden. In dat verband is relevant dat de verantwoordelijkheidsverdeling op papier weliswaar dekkend is, maar dat de praktijk verschillen laat zien die samenhangen met de aard van het arbeidscontract.
