Betreft: Een gedragsonderzoek gericht op de naleving van coronamaatregelen in het vo
In opdracht van: Ministerie van OCW
Uitgevoerd door: Inspire to Act en Novi Mores
Datum uitgave: januari 2021
Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) wil graag inzicht in hoe vo-leerlingen gestimuleerd kunnen worden tot het naleven van de huidige coronamaatregelen op en rondom school. Betere naleving van de coronamaatregelen zorgt voor minder verspreiding van het coronavirus en tevens voor een gezondere en veiligere werk- en leeromgeving op scholen.
De coronamaatregelen waar dit gedragsonderzoek op gericht was, betreffen:
1. 1,5 meter afstand tot volwassenen (medewerkers op school)
2. Goede handhygiëne
3. Op juiste wijze dragen van mondkapjes
4. Thuisblijven bij verkoudheidsklachten
Er is een probleem- en gedragsanalyse uitgevoerd, bestaande uit: literatuurstudie, quickscan van praktijkvoorbeelden, interviews met experts, docenten en conciërges en een vragenlijst bij vo-leerlingen.
Om inzicht te krijgen in welke gedragspsychologische factoren (motieven en drijfveren, weerstanden en context) een rol spelen in de naleving van coronamaatregelen op en rondom vo-scholen is een online vragenlijst afgenomen bij vo-leerlingen. De vragenlijst is verspreid via het LAKS en de VO-raad en is ingevuld door 1521 leerlingen in de leeftijd van 11 tot en met 20 jaar. Iets meer meiden dan jongens hebben de vragenlijst ingevuld. Ongeveer een derde volgt een vmbo-opleiding, een derde een havo-opleiding, een kwart vwo/gymnasium en enkele respondenten volgen praktijkonderwijs. Hieronder staan de belangrijkste bevindingen samengevat.
Naleving coronamaatregelen
Het dragen van een mondkapje wordt het beste opgevolgd en goede handhygiëne het minst goed. Thuisblijven bij verkoudheid komt op de tweede plek en 1,5 meter afstand houden op de derde plek. Docenten houden zich (heel) goed aan de coronamaatregelen. Bij niet-naleving van de coronamaatregelen worden de leerlingen meestal hierop aangesproken.
Besmettingen op school
De meeste leerlingen denken dat het risico om op school besmet te raken niet zo groot is. De meeste leerlingen zouden het wel erg vinden als ze op school besmet raken. Of het risico om anderen te besmetten groot of klein is, daarover lopen de meningen uiteen. De meeste leerlingen zouden het erg vinden om hun vader of moeder te besmetten. Dit wordt als erger gezien dan docenten en andere leerlingen besmetten. Desalniettemin vinden de meeste leerlingen het ook erg om docenten en andere leerlingen te besmetten.
1,5 meter afstand houden
Er is redelijke draagvlak bij leerlingen om 1,5 meter afstand te bewaren tot volwassenen op school. Leerlingen zijn verdeeld over of het moeilijk of makkelijk is om zich aan de 1,5 meter afstand te houden. Vooral in de gang is het lastig om 1,5 meter afstand te houden. Dit komt doordat het vaak druk is en de ruimte klein is. Ook vergeten leerlingen (en docenten) om 1,5 meter afstand te houden. Het komt best vaak voor dat docenten en leerlingen te dicht bij elkaar zijn (binnen 1,5 meter afstand).
Handhygiëne
Er is redelijke draagvlak bij leerlingen om handen vaak te wassen of desinfecteren. De meeste leerlingen wassen of desinfecteren meerdere malen per dag hun handen op school. Dit doen ze meestal na toiletbezoek. De vaakst genoemde redenen om handen niet te wassen of desinfecteren
zijn: het niet nodig vinden; de zeep of desinfectiegel vies vinden; en dat de zeep of desinfectiegel op is. Maar ook wordt genoemd: niet naar de wc gaan; vergeten; en er niet op gewezen worden. Ruim de helft van de leerlingen geeft aan zijn handen 20 seconden of langer te wassen. Leerlingen zijn verdeeld over of het moeilijk of makkelijk is om hun handen 20 seconden met zeep te wassen. Redenen waarom het moeilijk wordt gevonden, is omdat leerlingen 20 seconden erg lang vinden en het vaak vergeten.
Mondkapjes dragen
Bijna alle leerlingen dragen een mondkapje. Leerlingen zijn verdeeld over de veronderstelde effectiviteit van mondkapjes. Bijna de helft van de leerlingen vindt het vervelend om een mondkapje te dragen. De vaakst genoemde redenen hiervoor zijn dat ademhalen lastig is en dat het niet lekker zit. Vrijwel niemand bergt het mondkapje op de juiste wijze op tijdens de les.
Thuisblijven bij verkoudheid
De meeste leerlingen blijven meteen thuis bij verkoudheidsklachten. Desalniettemin gaat een derde van de leerlingen toch naar school bij verkoudheidsklachten. De vaakst genoemde redenen om toch naar school te gaan bij verkoudheidsklachten zijn: het lastig vinden om te bepalen wanneer het erg genoeg is om thuis te blijven en geen lessen willen missen. Leerlingen onderschatten het aantal leerlingen dat meteen thuisblijft bij verkoudheidsklachten. Er is een kleine misperceptie van de sociale norm. Scholen kunnen nog duidelijker communiceren dat ze graag willen dat leerlingen meteen thuisblijven bij verkoudheidsklachten. Dat wordt nu niet altijd als heel duidelijk ervaren.
Informatievoorzieningen rondom corona
Leerlingen nemen informatie over corona het meest aan van hun vader of moeder, maar ook van de overheid of het RIVM. Leerlingen ontvangen informatie over corona van school het liefst op hun school-email.
Zorgen over corona
Veel leerlingen maken zich zorgen over of gerelateerd aan corona. De meeste zorgen gaan over de gezondheid van anderen en dat het lastiger is om met vrienden leuke dingen te doen.
Lees de aanbevelingen van OCW in de rapportage.
