Betreft: Overzichtsstudie naar de kenmerken van effectieve professionele ontwikkelingsinterventies in verschillende stadia van de carrière van de leraar.
Uitgevoerd door: Lerarenopleiding Rijksuniversiteit Groningen gefinancierd door het NRO
Datum publicatie: augustus 2017
Deze NRO-overzichtsstudie kan worden gezien als een follow-up van de vorige NRO-overzichtsstudie van Van Veen et al. (2010) (zie ook Van Driel, Meirink, van Veen & Zwart, 2012) waarbij getracht wordt de kennisbasis aan te vullen met inzichten van de periode 2010-2016, meer in te gaan op de onderliggende theoretische noties en expliciet het verschil in werk- of ontwikkelingsfases mee te nemen. Drie onderzoeksvragen staan centraal in deze overzichtsstudie:
1. Wat zijn de kenmerken van effectieve professionaliseringsinterventies?
2. Welke theoretische noties liggen ten grondslag aan deze effectieve interventies?
3. Verschillen de effectieve kenmerken met betrekking tot de verschillende stadia van professionele ontwikkeling?
Bevindingen
Met het dreigende lerarentekort is goede scholing en begeleiding van beginnende én ervaren leraren van belang om de kwaliteit van het onderwijs op peil te houden. Effectieve professionalisering leidt er bovendien toe dat leraren behouden blijven voor het onderwijs. Uit de literatuurstudie door de Rijksuniversiteit Groningen blijkt dat effectieve scholing wel aan een aantal kenmerken moet voldoen. Deze kenmerken zijn echter op zich geen garantie voor succes. Het werpt vooral vruchten af als maatwerk wordt geleverd, de persoonlijke context van de leraar erbij wordt betrokken en het leerproces van leerlingen centraal staat.
Didactische principes
Het leren van leraren lijkt sterk op het leren van leerlingen en dezelfde didactische principes zijn van toepassing. “Net als leerlingen hebben leraren behoefte aan een veilige omgeving en persoonlijke begeleiding in hun vakgebied”, licht onderzoeker Dik Maandag toe. “Het is belangrijk dat de begeleider op de hoogte is van de voorkennis van de leraar, diens motivatie en leerbehoefte.” Die begeleider kan zowel een (ervaren) collega zijn, of een externe expert op het terrein van bijvoorbeeld het schoolvak.
Persoonlijke begeleiding
Een eerste stap kan zijn om samen een analyse te maken van problemen die de leraar ondervindt in zijn lespraktijk. Daarbij gaat het vooral om zaken die te maken hebben met het leren, de motivatie en het welzijn van leerlingen. Maandag: “Met een kant en klaar lespakket kan een leraar niets. Bij leraren wordt persoonlijke begeleiding op dit vlak nog te weinig toegepast. Als dat wel gebeurt, is de kans groter dat leraren sneller beter worden en in het onderwijs blijven.”
Cultuur van de school
Bij de professionalisering en ondersteuning van leraren, moet goed naar de context wordt gekeken. Maandag: “Maatwerk werkt beter dan wanneer iemand een standaard verhaal afsteekt, zonder betrokken te zijn bij de leraren en de school.” Daarvoor moet de begeleider de cultuur van de school in kaart hebben. Hierop aansluitend is de vraag of de schoolleiding het belang inziet van de professionalisering en er tijd, ruimte en geld voor vrij maakt. “Ook is het effectiever als het hele team meedoet. Bij collectieve deelname en samenhang met de eigen lespraktijk en school is de kans op ontwikkeling van leraren groter.”
Starters
Als scholen willen dat starters blijven én beter worden, is het noodzakelijk dat zij een inwerktraject krijgen aangeboden. Hoe meer aandacht voor de starter, hoe beter. Starters hebben andere leerbehoeften dan ervaren leraren. Wat bij hen vooral effectief is, is 1-op-1 coaching, gebaseerd op observaties. “Zo kun je hun ontwikkeling versnellen. Beginnende docenten hebben vooral behoefte aan maatregelen binnen de organisatie en in hun werk, zodat ze zich meer thuis voelen op school. Je moet je ergens ‘senang’ voelen voordat je beter kunt lesgeven en jezelf kunt ontwikkelen. Behalve het ontwikkelen van vakdidactische kwaliteiten, moet een starter thuisraken in de schoolorganisatie. Het maken van veel goed gecoachte vlieguren helpt ook. Meer nog dan het verminderen van de werkdruk.”
Bron: artikel NRO Goede professionalisering van leraar bepalend voor onderwijskwaliteit
Voor meer informatie download hieronder het volledige rapport (met Nederlandse samenvatting).
