Loopbanen van ondersteunend personeel voortgezet onderwijs

Betreft: onderzoek naar de loopbaanbehoefte en mogelijkheden van ondersteunend personeel in het vo
In opdracht van: Voion
Uitgevoerd door: ITS Radboud Universiteit Nijmegen
Datum rapport: april 2016

Hoe kan de positie en dan met name het loopbaanbeleid voor ondersteunend personeel in het voortgezet onderwijs versterkt worden? Welke loopbaanmogelijkheden, verticaal en horizontaal, zijn er voor ondersteuners, welke loopbaanstappen hebben ze doorlopen, welke taken voeren ze uit en -niet in de laatste plaats- hoe ontwikkelt deze functie zich, nu en in de toekomst? Om antwoord te krijgen op deze vragen heeft Voion, in opdracht van de cao-tafel voortgezet onderwijs, een onderzoek laten uitvoeren naar de loopbaanmogelijkheden en – wensen van conciërges, ict-medewerkers, secretaresses en (technisch) onderwijsassistenten in het voortgezet onderwijs.

Inherent aan de functie van onderwijsondersteunend personeel zijn de loopbaanmogelijkheden beperkt, tenzij er gewerkt wordt aan het functiegebouw. Uit het onderzoek blijkt echter dat er daarnaast binnen de schoolorganisatie nog veel mogelijkheden zijn om de waardering, het werkplezier en de loopbaanmogelijkheden te vergroten. In dit kader zijn er zinvolle activiteiten om het loopbaanbeleid voor ondersteunend personeel in de schoolorganisatie te verbeteren en tegelijkertijd het ondersteunend personeel zelf te empoweren.

Takenpakket en tevredenheid
Het onderzoek geeft inzicht in het takenpakket van de ondersteuners in het voortgezet onderwijs. Ruim driekwart van de ondersteuners vindt dat de meeste taken of alle taken die ze uitvoeren tot hun functieomschrijving behoren. Zeven op de tien ondersteuners is ook tevreden over het takenpakket. De  tevredenheid over het takenpakket neemt doorgaans af naarmate men vaker taken moet uitvoeren die niet tot de functieomschrijving behoren. Ontevredenheid over het takenpakket komt voornamelijk naar voren door een beperkte waardering (vooral in salariëring) en doordat men te veel taken heeft die niet tot de eigen functie behoren en daarmee tot een hogere taakbelasting leiden.

Loopbaanbehoeften van ondersteuners
Ondersteuners hebben voornamelijk behoefte aan (door)groeimogelijkheden. Ongeveer driekwart wil binnen de functie beter worden en 83 procent wil doorgroeien naar een volgende functieschaal. Bijna de helft van de ondersteuners geeft aan behoefte te hebben aan meer diversiteit en verantwoordelijkheden. Secretarieel en ict-medewerkers hebben meer behoefte aan een toename van verantwoordelijkheden dan de andere functies. De gewenste groeimogelijkheden bestaan echter niet altijd.

Vormgeven van het loopbaanbeleid
Om hun loopbaanbeleid beter vorm te kunnen geven, vragen ondersteuners om een opleiding of scholing. Meer tijd en waardering, een actieve of stimulerende leidinggevende en financiële ondersteuning spelen volgens ondersteuners ook een belangrijke rol bij het beter vorm kunnen geven van het loopbaanbeleid. Het onderzoek noemt een aantal oplossingsrichtingen voor het vormgeven van het loopbaanbeleid van ondersteuners: ·        

• Verbreding functiebouwwerk
  Verbreding van het functiebouwwerk is nodig om interne doorstroommogelijkheden naar hogere functies te creëren. Het Enkhuizer model biedt hiervoor mooie aanknopingspunten, evenals gehoorde voorbeelden op enkele scholen om een plusvariant op specifieke functies mogelijk te maken. De ruimte om verticale loopbaanopties aan ondersteuners aan te bieden is beperkt. Gezien de verwachte ontwikkelingen in het onderwijs waarbij de functies van de ondersteuner complexer worden, kan het functiebouwwerk mogelijk worden aangevuld met tussenfuncties waarbij het salarisniveau tussen de ondersteuner en docent minder groot is.
• Horizontale loopbaanontwikkeling
  Ondersteuners kunnen het punt bereiken dat ze niet verder kunnen groeien binnen hun functie en er binnen de organisatie geen ruimte (financieel, formatie) is om door te groeien. Er dient dan ook oog te zijn voor horizontale loopbaanontwikkeling. Mobiliteitsbeleid is dan een goede aanvulling op het loopbaanbeleid. Binnen de gesprekkencyclus kunnen ondersteuners en werkgevers samen werken aan ‘persoonlijke ontwikkelingsplannen’ gericht op deze stappen.
• Verschil tussen onderwijsondersteunende en beheersmatige medewerkers
  De beheersmatige medewerkers hebben een andere loopbaan (meer naar buiten gericht) dan de onderwijsondersteunende medewerkers. Het is aan te bevelen in het loopbaanbeleid beide groepen te onderscheiden; ze hebben verschillende mogelijkheden, wensen en behoeften.
• Loopbaanbeleid als teken van waardering
  Ondersteuners hebben een sterke behoefte aan meer waardering en beloning. Loopbaanbeleid kan dit signaal van ondersteuners serieus nemen. Dergelijke aandacht is misschien wel belangrijker dan loopbaanbeleid zelf. Voer binnen de school dan ook zowel formele (functioneringsgesprekken) als informele gesprekken. Spreek daarin ook de waardering voor het werk van de ondersteuners uit. De meeste onvrede met loopbaanbeleid ontstaat als ondersteuners het idee hebben dat er alleen voor het onderwijzend personeel een loopbaanbeleid is.
• Transparantie en duidelijkheid over loopbaanmogelijkheden
  Misverstanden over doorgroeimogelijkheden kunnen tot veel onvrede leiden. Het succes van het Enkhuizermodel is mede bepaald door duidelijkheid. Maak inzichtelijk welke schalen bij welke functies mogelijk zijn, zodat een werknemer weet wanneer de maximale schaal is bereikt. ·  
• Benut en creëer scholingsbudget voor ondersteuners
  Maak in de gesprekkencyclus of in het persoonlijk ontwikkelingsplan afspraken over het inzetten van het in de cao afgesproken scholingsbudget van meerdere jaren. Overweeg daarnaast om  op sector- of schoolniveau middelen te reserveren dan wel te werven voor een ondersteunersbeurs, vergelijkbaar met de Lerarenbeurs. Dit verhoogt de waardering en de mogelijkheden van ondersteuners. Ook past dit binnen het goed werkgeverschap en het strategisch HRM-beleid van de sector.

Het onderzoeksrapport is door Voion aangeboden aan de cao-tafel. De bespreking van het rapport door de cao-tafel zal na de zomervakantie plaatsvinden.