Betreft: Dit onderzoek geeft inzicht in de manieren waarop middelbare scholen in Rotterdam aandacht besteden aan het brede onderwerp diversiteit en inclusie.
In opdracht van: de gemeente Rotterdam
Uitgevoerd door: IDEM
Datum: augustus 2023
Er is de laatste jaren steeds meer aandacht voor kansen(on)gelijkheid en inclusie in het onderwijs in Nederland. Helaas weten we uit onderzoek dat scholieren geen gelijke kansen hebben om op school het beste uit zichzelf te halen, ook niet als zij cognitief dezelfde capaciteiten hebben. Het bevorderen van inclusie op scholen is daarom erg belangrijk. In dit onderzoek is gekeken naar hoe middelbare scholen in Rotterdam aandacht besteden aan het brede onderwerp diversiteit en inclusie.
Uitdagingen:
- De meest genoemde uitdaging door de professionals is het bespreekbaar maken van onderwerpen als racisme, religie en seksuele en genderdiversiteit in de klas. Ook verschillende experts noemden dit als aandachtspunt. De thema’s liggen gevoelig en kunnen leiden tot verhitte, weinig constructieve discussies tussen leerlingen of tot discriminerende uitingen. Zij omschrijven soms dat zijzelf, maar vooral dat niet al hun collega-docenten, de kennis en vaardigheden hebben om deze gesprekken in goede banen te leiden.
- Ten tweede komt uit het onderzoek naar voren dat er een uitdaging zit in de ‘professionele cultuur’ op de scholen en in de samenwerking tussen onderwijsprofessionals. Uit het literatuuronderzoek bleek dat hoge verwachtingen van docenten in leerlingen, maar vooral ook het vertrouwen van een schoolteam in elkaar, belangrijk is om kinderen voldoende kansen te kunnen bieden. En dat een professionele cultuur, waarin collega’s samenwerken aan kwaliteitsverbetering en reflecteren op hun eigen handelen, van invloed is op de leerresultaten van scholieren.
- Uit de gesprekken met professionals bleek dat op sommige scholen een (veilige) sfeer ontbreekt om met elkaar te praten over diversiteit en inclusie. Niet alle onderwijsprofessionals ervaren de ruimte om feedback te vragen of te geven aan collega’s die zich niet inclusief uiten en/of gedragen.
- Het is opvallend dat slechts enkele onderwijsprofessionals die wij spraken, reflecteren op hun eigen handelen, maar voornamelijk vertellen over hun collega’s en de manieren waarop zij naar hun idee niet inclusief handelen. Bewustzijn van je eigen perspectief en het vermogen om daarop te reflecteren is cruciaal voor een inclusieve (school)cultuur.
- Tot slot benoemen sommige onderwijsprofessionals uitdagingen op een meer systematisch niveau, zoals belemmeringen in de inrichting van het onderwijssysteem in relatie tot kansengelijkheid.
Overkoepelend beleid ontbreekt
Uit het onderzoek blijkt verder dat er vaak incidenteel en niet structureel in diversiteit en inclusie wordt geïnvesteerd. Een gezamenlijk gevoel van urgentie om in deze thema’s te investeren mist op de meeste scholen. Investeringen worden regelmatig geïnitieerd vanuit enkele enthousiaste onderwijsprofessionals (bijvoorbeeld de organisatie van Paarse Vrijdag). Het gaat vaak om kortstondige investeringen (zoals éénmalige docententrainingen) die georganiseerd worden nadat een probleem zich voordeed. Scholen hebben geen overkoepelend en gezamenlijk gedragen beleid waarin expliciet staat omschreven hoe een school omgaat met diversiteit en inclusie, welke maatregelen zij nemen om inclusie te bevorderen en welke sociale normen zij daarbij hanteren.
Investeringen en behoeftes
Investeringen die volgens de respondenten nodig zijn voor een inclusieve werkomgeving zijn ook meegenomen.
- Ten eerste is er behoefte aan deskundigheidsbevordering voor onderwijsprofessionals over diversiteit en inclusie. Verschillende scholen investeren in gastlessen door experts op verschillende thema’s.
- Ten tweede kwamen uit de interviews een aantal investeringen naar voren om actief kansenongelijkheid tegen te gaan, bijvoorbeeld door brede brugklassen te hanteren.
- Ten derde, noemen meerdere professionals het belang van meer diversiteit onder het schoolpersoneel, zodat meerdere perspectieven ingebracht kunnen worden en leerlingen zich beter kunnen herkennen. De scholen hebben echter (nog) geen concrete acties uitgezet om de diversiteit onder de medewerkers te vergroten.
- Ten vierde komt naar voren dat enkele professionals graag meer aandacht zouden zien op hun school voor culturele uitingen of vieringen anders dan de christelijke feestdagen. De meerderheid van de scholen viert Paarse Vrijdag, een dag die in het teken staat van solidariteit met de LHBTIQ+ gemeenschap. Op de meeste scholen is echter weinig aandacht voor andere (bijvoorbeeld culturele of religieuze) groepen. Ze zien dat sommige jongeren zich niet gezien en gehoord voelen op school en verwachten op die manier beter aan te sluiten bij hun diverse leerlingenpopulatie.
- Tot slot worden er verschillende investeringen genoemd in het kader van teambuilding tussen leerlingen en tussen professionals, om zo een meer inclusieve sfeer te bevorderen.
Op basis van de genoemde investeringen én de uitgesproken behoeftes van de geïnterviewde onderwijsprofessionals, hebben de onderzoekers een overzicht gemaakt van aanbevelingen voor scholen in het voortgezet onderwijs die bijdragen aan een inclusief klimaat op school. Zie hiervoor het onderzoeksrapport. De concrete voorbeelden die in dit onderzoek naar voren komen, kunnen als inspiratie dienen voor andere scholen.
