Strategische evaluatie lerarenbeleid primair en voortgezet onderwijs 2013-2020

Betreft: Een terugblikkende analyse op basis van bestaande beleidsevaluaties
In opdracht van: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Uitgevoerd door: ResearchNed/SEO Economisch onderzoek
Datum rapport: mei 2021

In dit onderzoek wordt in kaart gebracht wat bekend is over de doeltreffendheid en doelmatigheid van het lerarenbeleid in de periode 2013-2020. Het lerarenbeleid is daarbij beperkt tot de werving, het behoud en de professionalisering van leraren in het po en vo. Alles wat te maken heeft met het initieel opleiden van nieuwe leraren valt buiten het bestek van dit onderzoek, met uitzondering van de zij-instroom.

Het onderzoek bestaat uit een terugblikkende analyse op basis van bestaande bronnen. Er is dus geen nieuw onderzoek gedaan naar het lerarenbeleid.

Samenvatting

• Uitgaven aan het lerarenbeleid
  De totale cumulatieve uitgaven van het lerarenbeleid zoals gereconstrueerd voor de periode 2013-2020 bedragen circa 9,3 miljard euro. In deze periode zijn de jaarlijkse uitgaven aan het lerarenbeleid sterk toegenomen. De extra middelen van het lerarenbeleid komen vooral ter beschikking via een aanvulling op de lumpsum bekostiging van scholen en ten tweede via subsidieregelingen. De aanvullende bekostiging is in de periode 2013-2020 met 86 procent van de totale uitgaven de belangrijkste geldstroom in het lerarenbeleid.

• Doelrealisatie lerarenbeleid
  Afgezet tegen de hoofddoelen van het lerarenbeleid, zoals het beoogde aandeel masteropgeleide leraren in het po en vo en de ambitie om alle startende leraren begeleiding te bieden, zijn doelen nog niet bereikt. Per saldo blijft de noodzaak van een effectief lerarenbeleid na 2020 bestaan. Met name de aanpak van kwantitatieve tekorten in het po en delen van het vo blijft urgent en is in de afgelopen periode zelfs urgenter geworden.

Bevindingen documentenanalyse

- Niet voor alle beleidsmaatregelen is een beleidsevaluatie beschikbaar.
- De ‘bewijskracht’ van beleidsevaluaties ten aanzien van de doeltreffendheid is vaak beperkt.
- Er is wel te concluderen dat veel maatregelen effectief (lijken te) zijn voor het bereiken van kwalitatief geformuleerde doelen.
- Er is weinig bekend over de doelmatigheid van afzonderlijke maatregelen omdat dit aspect nauwelijks geëvalueerd is.
- Ten aanzien van het lerarenbeleid als geheel zijn op basis van de beschikbare evaluaties geen uitspraken mogelijk over doeltreffendheid en doelmatigheid.
- Gelet op de conclusies over de effectiviteit van afzonderlijke maatregelen heeft het lerarenbeleid hoe dan ook wel positieve impact gehad.
- M.b.t. succes en faalfactoren: in veel rapporten wordt benoemd dat werkdruk, tijdgebrek en vervangingsproblematiek binnen scholen de impact van lerarenbeleid beperken; ook is vaak benoemd dat er een succesfactor is als er een samenhangend, strategisch hrrm-beleid binnen scholen is.

Aanbevelingen met betrekking tot het evalueren van het lerarenbeleid

• Definiëren en operationaliseren van doelen
• Opstellen van een beleidstheorie
• Monitoren van de doelrealisatie
• Evalueren van doeltreffendheid
• Evalueren van doelmatigheid
• Integraal evalueren

Aanbevelingen met betrekking tot het lerarenbeleid zelf

De basis om harde aanbevelingen te doen voor intensiveringen of bezuinigingen in het lerarenbeleid is beperkt, vanwege ontbrekend inzicht in de doeltreffendheid en doelmatigheid van het lerarenbeleid. De volgende aanbevelingen zijn van belang:

• Verhogen samenhang en synergie van beleid
• De doeltreffendheid en doelmatigheid van het lerarenbeleid zou verhoogd kunnen worden door ineffectieve en/of ondoelmatige maatregelen te schrappen of bovengemiddeld effectieve en/of doelmatige maatregelen een grotere rol te geven.
• Eventuele besparingen (of intensiveringen) zouden op basis van helderheid over de besteding van de lumpsum ingevuld moeten worden.