Betreft: Onderzoek naar vakspecifieke knelpunten en maatregelen voor de tekortvakken in het voortgezet onderwijs
In opdracht van: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Uitgevoerd door: CAOP, CentERdata en MOOZ
Datum rapport: 9 maart 2021
Prognoses laten zien dat voor de moderne vreemde talen (Duits en Frans), de klassieke talen en de bètavakken (wiskunde, natuurkunde en scheikunde) de komende jaren een oplopend tekort wordt verwacht. Deze vakken staan, samen met Nederlands, bekend als de tekortvakken. Er zijn signalen dat de knelpunten die de tekorten veroorzaken niet voor alle tekortvakken hetzelfde zijn. De onderbouwing hiervan ontbreekt echter. Dit bemoeilijkt gericht beleid om de lerarentekorten in deze vakken effectief aan te pakken.
Tegen deze achtergrond hebben het CAOP, MOOZ en CentERdata op verzoek van het Ministerie van OCW een onderzoek uitgevoerd naar vakspecifieke knelpunten en oplossingen voor de tekortvakken. Het onderzoek is gebaseerd op een literatuurstudie, gesprekken met wetenschappers en beleidsadviseurs, secundaire analyses en een Delphi-studie. De uitkomsten van het onderzoek zijn in reflectiepanels besproken met vertegenwoordigers uit de sector en doorgerekend in een scenario-analyse.
Conclusies
- Niet één oorzaak voor ontstaan tekorten
Er is niet een enkele oorzaak aan te wijzen voor (het ontstaan van) de lerarentekorten bij de tekortvakken. Overall is zichtbaar dat er bij de (moderne vreemde) talen met name knelpunten zijn in de toeleiding naar het beroep, en meer specifiek in de fase voorafgaand aan de lerarenopleiding, de opleidingsmogelijkheden en de lerarenopleiding zelf. Ook bij de bètavakken zijn knelpunten in de toeleiding naar het beroep, maar speelt – meer dan bij de talen – ook de concurrentie met de marktsector een rol.
- Veel aanbodgerichte maatregelen
Veel maatregelen die in deze studie naar voren komen, richten zich op het (vergroten van het) aanbod aan personeel, bijvoorbeeld via meer flexibele opleidingsmogelijkheden en aandacht voor het beroep bij scholieren en studenten. Maatregelen gericht op (het verlagen van) de vraag naar leraren zijn door de respondenten niet of nauwelijks genoemd. Ook zijn maatregelen gericht op het behoud van zittend personeel zichtbaar, zoals de begeleiding van startende leraren om voortijdige uitval te voorkomen.
- Geen ‘Ei van Columbus’ als oplossing
Kijkend naar de impact van enkele maatregelen, valt op dat alle maatregelen tot een vermindering van het lerarentekort kunnen leiden. Wel lopen de haalbaarheid, impact en de termijn waarop de maatregelen effect sorteren, uiteen. Met name meer zij-instroom in het beroep en dubbele bevoegdheden tijdens de lerarenopleiding zullen een grote impact hebben op het verminderen van de tekorten bij de tekortvakken. Een combinatie van maatregelen lijkt dan ook de voorkeur te hebben.
In het rapport wordt verder ingegaan op de onderzoeksresultaten en volgt een toelichting op de conclusies.
