Begin 2020 veroorzaakte het coronavirus SARS-CoV-2 wereldwijd de infectieziekte COVID-19 (pandemie). Ruim twee jaar later (april 2022) zijn alle maatregelen zo goed als opgeheven. Op 11 maart 2023 zijn ook de laatste adviezen om bij klachten een zelftest te doen en om bij een positieve test in isolatie te gaan, vervallen. De specifieke corona-adviezen zijn vervangen door meer algemene adviezen voor het beperken van verspreiding van luchtwegvirussen. Het coronavirus blijft echter op de achtergrond aanwezig. De rijksoverheid heeft een hoofdlijnenaanpak uitgewerkt op basis waarvan sectoren plannen hebben opgesteld. Mocht er onverhoopt een opleving van het coronavirus optreden die om actie vraagt, dan vormt het sectorplan de basis van de aanpak van het kabinet en de te nemen maatregelen. Daarmee is de Nederlandse maatschappij beter voorbereid op een eventuele volgende uitbraak van het coronavirus.
Sectorplan COVID-19 en draaiboek
Op 1 juli 2022 is de ministerraad akkoord gegaan met het Sectorplan COVID-19 voor het funderend onderwijs. Het uitgangspunt van dit plan is om het onderwijs – bij voorkeur fysiek, maar anders op afstand – voor iedereen door te laten gaan bij een heropleving van het coronavirus (of een andersoortige crisis). Het Sectorplan COVID-19 beschrijft op basis van het aantal besmettingen vier scenario’s, van weinig tot geen corona-besmettingsrisico (donkergroen) tot en met een groot corona-besmettingsrisico (rood).
Voor elk van de vier scenario’s beschrijft het Sectorplan COVID-19 globaal de standaardmaatregelen voor het funderend onderwijs. Van scholen wordt verwacht dat ze die globale maatregelen vertalen naar hun eigen specifieke situatie en deze beschrijven in een draaiboek. Tijdens de coronapandemie hebben scholen ervaren welke maatregelen in de eigen situatie goed of minder goed werken. Die ervaring helpt bij het opstellen van het draaiboek.
Het kabinet bepaalt wanneer op- of afgeschaald wordt naar een ander scenario in het Sectorplan COVID-19. Uiterlijk binnen één werkweek na het in werking treden van een scenario, moeten scholen de bijbehorende maatregelen uit het draaiboek invoeren. Een afgeroepen scenario blijft minimaal twee weken geldig.
Met een draaiboek zijn scholen (beter) voorbereid op een nieuwe corona-uitbraak en weten ze voor de verschillende scenario’s welke maatregelen uitgevoerd moeten worden om de school verantwoord open te houden.
Arbowet en RI&E
De Arbowet blijft onverkort van toepassing. Dit betekent dat bij een wijziging van het besmettingsrisico door corona, ook de RI&E met bijbehorende Plan van aanpak moet worden aangepast aan de nieuwe situatie. Het Plan van aanpak is er op gericht om zoveel als mogelijk te voorkomen dat werknemers en derden (ook leerlingen en ouders) in en rond de school besmet raken.
Verschillen tussen draaiboek en RI&E inclusief Plan van aanpak
Het draaiboek is er op gericht de school op een verantwoorde wijze open te houden terwijl het Plan van aanpak dat bij de RI&E hoort er op is gericht de veiligheid en gezondheid van werknemers (en derden) te beschermen. De maatregelen in het draaiboek en die in het Plan van aanpak zullen elkaar gedeeltelijk overlappen, maar vallen niet per definitie samen. De Arbowet stelt namelijk andere eisen dan het Sectorplan COVID-19. Het gaat om de zorgplicht van de school(leiding) als werkgever.
De schoolleiding / preventiemedewerker kan met de Controlelijst verdiepende RI&E coronavirus nagaan of de school de werknemers (en derden) volgens de Arbowetgeving voldoende beschermt tegen een besmetting met het coronavirus. De Controlelijst verdiepende RI&E coronavirus is opgenomen in de Handreiking verdiepende RI&E coronavirus. Deze handreiking bevat naast de controlelijst ook een overzicht van alle standaardmaatregelen uit het Sectorplan COVID-19 en een maatregelenmatrix welke een totaaloverzicht geeft van de maatregelen die een school kan treffen.
Aandacht voor werkstress
Bij een opleving van het coronavirus en het van kracht worden van een oranje of rood scenario, kunnen stressverschijnselen ontstaan. Ook de mogelijke belasting in de privé-situatie of verminderde steun of zelfs rouw heeft gevolgen voor de belastbaarheid op het werk. Bij het actualiseren van de RI&E inclusief het Plan van aanpak is het aan te bevelen om ook de psychosociale arbeidsbelasting (werkstress) van werknemers mee te nemen en maatregelen te treffen als er signalen zijn dat de werkstress te hoog oploopt (bijvoorbeeld met de Quickscan PSA die in de Arboscan-VO is opgenomen).
Ten slotte
Het is aan te bevelen de actualisering van de RI&E op te nemen als maatregel in het draaiboek. Het moment dat het risicoscenario uit het Sectorplan COVID-19 verandert, is dan tevens het signaal om de RI&E met bijbehorende Plan van aanpak aan te passen.
Tips en links
Bij vragen over veilig en gezond werken tijdens de coronacrisis kunt u contact opnemen met het Voion Servicecenter Veilig en Vitaal werken: T 045 – 5 79 60 24. U kunt ook een e-mail sturen naar info@voion.nl.
Voion heeft als aanvulling op het Sectorplan COVID-19 een Controlelijst verdiepende RI&E coronavirus gemaakt. Ook is er een maatregelenmatrix waarin maatregelen uit de twee verschillende regelgevingen (Sectorplan en RI&E) zijn samengebracht.
Een gedragsonderzoek gericht op de naleving van coronamaatregelen in het vo. In opdracht van: Ministerie van OCW. Uitgevoerd door: Inspire to Act en Novi Mores, januari 2021.
Infographic over de ontwikkelingen in het voortgezet onderwijs als gevolg van de Coronacrisis met betrekking tot de factor arbeid. (Voion, juni 2020)
