Het DevelsteinCollege in Zwijndrecht zit middenin de “puzzel van minder werkdruk en meer ontwikkeltijd creëren”. “Het belangrijkste is dat de leerlingen hier beter van worden. Dat moet altijd voorop staan. We willen vrijheid en eigenaarschap bereiken, maar de financiële situatie en de onderwijscultuur maken het tot een complex vraagstuk.”
Hoe verhoudt ontwikkeltijd zich tot deskundigheidsbevordering? Arjan Bijleveld, teamleider vwo 4/5/6 en docent biologie, en zijn collega’s zijn er nog niet uit. Het DevelsteinCollege is in januari gestart om de voorbereidingen te treffen voor het schooljaar 2019-2020 met als doel ontwikkeltijd vrij te maken. De rector heeft een workshopmiddag georganiseerd rondom een aantal thema’s, waaronder werkdruk. “Werkdruk leeft het meest onder het onderwijzend personeel”. Ook is het vrijmaken van ontwikkeltijd besproken in de commissie onderwijsvernieuwing en de commissie financiën. Uiteindelijk ontstond een plan voor de korte termijn, waarmee de MR akkoord is gegaan.
Lesvrij
“Allereerst roosteren we in het schooljaar 2019-2020 drie dagen vrij van lessen, bestemd voor ontwikkeltijd: de maandag na de kerstvakantie, de vrijdag voor de voorjaarsvakantie en Goede Vrijdag. Deze laatste dag hadden de leerlingen overigens al vrij, maar docenten niet. Tevens krijgen docenten de mogelijkheid geboden om één ontwikkeldag vrij op te nemen. Die staat nog in de steigers, want wat worden de criteria voor dit maatwerk? Ik vind dat een lastige vraag. Het lezen van vakliteratuur thuis op de bank kan even waardevol zijn als het volgen van een cursus. Het gaat er uiteindelijk om dat de leerling nog beter onderwijs krijgt aangeboden passend binnen de onderwijsvisie van de school.”
“Verder verkennen we de mogelijkheid om de inzet van studenten en oud-collegae uit te breiden om te surveilleren bij toetsweken en examens. We gaan terug van vier naar drie rapportperioden. Hiermee reduceren we het aantal vergadermomenten en hebben docenten geen acht maar zes docentenspreekavonden in het jaar. Ook dit levert een stukje werkdrukverlichting op. Minder vergaderen en spreekavonden hoeft geen kwaliteitsverlies te brengen, integendeel, ik hoop dat de efficiëntie van deze overlegmomenten wordt vergroot. Daarvoor gebruiken we ook hulpmiddelen zoals leerlingbespreking.nl.”
Eénpitter
“In de toekomst zouden we graag de opslagfactor per les vergroten van 48 naar 50 klokuren, waardoor de lestaak van een fulltime docent wekelijks van 25 naar 24 lesuren gaat. Dit klinkt fantastisch, maar hiervoor is op dit moment geen financiële ruimte. We zijn een éénpitter en moeten de komende jaren bezuinigen, dus minder lesgeven kan eigenlijk niet. Volgend jaar starten we met een nieuw schoolbeleidsplan voor de periode tot 2024 waarin we dit mee willen nemen.”
In voortgangsgesprekken geven medewerkers nu al aan wat zij doen aan deskundigheidsbevordering, “maar wij zien dat los van ontwikkeltijd”. Een concrete invulling van ontwikkeltijd ligt er nog niet. “We zouden als schoolleiding kunnen gaan opleggen, maar dit heeft niet altijd het hoogste rendement.”
Leerlingen zijn vooralsnog niet betrokken bij de besluitvorming. De oudercontactgroep is positief over het terugbrengen van het aantal oudergesprekken per jaar. “We hebben de concrete ideeën gedeeld in de oudercontactgroepen, maar de achterliggende reden vind ik voor ouders en leerlingen niet relevant”, vertelt Arjan Bijleveld.
Flexuren
De meningen over onderwijsvernieuwing en ontwikkeltijd zijn verdeeld. Twee jaar geleden is het DevelsteinCollege gestart met onderwijs op maat in de bovenbouw. Leerlingen krijgen niet meer dan 23 klassikale contacturen per week en kunnen hier bovenop zes tot zeven flexuren kiezen. Het aantal flexuren is afhankelijk van de prestaties van de leerling. Onderwijs is hierdoor minder klassikaal en leerlingen maken in de zogenoemde flexuren zelf keuzes voor extra ondersteuning bij bepaalde vakken. “We zijn aan het finetunen in een proeftuin, dat is best een puzzel.”
“Het blijkt een continue zoektocht naar een balans tussen ontwikkelen en werkdrukvermindering. Velen in het onderwijs hebben het idee dat er steeds meer bij komt. Dat klopt gedeeltelijk ook wel. Zo deed onlangs de gemeente een beroep op ons qua duurzaamheid. Het organiseren van een debatavond en een hoorcollege is heel erg leuk, maar komt wel bovenop de normale werkzaamheden. En er komt weer een avond bij. En dit is maar één voorbeeld uit de vele verzoeken die de school bereiken. Collega’s willen uit enthousiasme van alles aanpakken. Het gevolg is dat hierdoor veel activiteiten op het programma staan. Dit resulteert helaas in lesuitval. Alles wat je ‘importeert’, geeft daardoor direct of indirect extra werkdruk voor docenten.”
“Dus is het zoeken naar een balans en keuzes maken. Door de invoering van de flexuren vragen collegae steeds meer naar continuïteit van lesroosters. Door het terugbrengen van het aantal klassikale uren wil je niet dat er van de overgebleven lessen iets uitvalt door andere activiteiten. Docenten willen ook kwaliteit kunnen blijven leveren en daar moet je zeker aandacht voor hebben. De roep ‘kunnen we gewoon weer gaan lesgeven?’, is veelal terecht.”