Kennismaken met het vak van docent voordat je een studiekeuze maakt

Tutoring in de regio Zwolle

De RAP-regio Zwolle anticipeert op het lerarentekort door fors in te zetten op werving met het project Samen Werven. Tutoring is een interessant onderdeel van dat project. Havo- en vwo-leerlingen uit de bovenbouw maken als tutor kennis met het vak docent en kunnen zo een onderbouwde studiekeuze maken, waardoor ze waarschijnlijk ook minder snel uit zullen stromen op de lerarenopleiding.

Net als bij de meeste hbo-studies, stroomt een deel van de studenten van de lerarenopleidingen in de regio Zwolle weer uit na het eerste jaar. Laura Staman, deelprojectleider Samen Werven van de RAP-regio Zwolle: “De vragen wie ben je, wat wil je en heb je goed zicht op het werk dat je gaat doen, zijn heel belangrijk bij het maken van een onderbouwde studiekeuze. Daar moet je aan de voorkant goed op sturen, dus al in de bovenbouw van het voortgezet onderwijs.” André Postma, projectleider van de RAP-regio Zwolle waaraan meer dan vijftig schoolbesturen zijn verbonden: “Gelukkig wordt er op vo-scholen steeds beter aandacht besteed aan Loopbaanoriëntatie en Begeleiding (LOB) en een goede aansluiting met vervolgopleidingen. Dat wordt ook gestimuleerd vanuit het ministerie omdat de uitval van eerstejaarsstudenten vrij hoog is. Je ziet dat er steeds meer scholen een LOB-coördinator aanstellen, mentoren traint in de LOB-gesprekken en er wordt beter onderzocht waarom eerstejaarsstudenten uitstromen. Terwijl het voortgezet onderwijs voorheen veel meer gespitst was op het opleiden voor het eindexamen, worden er nu meer schakels van het vo naar een vervolgstudie gecreëerd.”

Masterclasses op de Hogeschool
Het tutoringsprogramma van de regio Zwolle e.o. ondervangt volgens Laura Staman veel vereisten van een goede loopbaanbegeleiding. “Door als tutor mee te lopen met een docent in het voortgezet onderwijs of een leraar in het basisonderwijs, kunnen bovenbouwleerlingen van havo of vwo al vroeg kennismaken met het vak docent en proeven of het een geschikte keuze zou zijn voor hen. Wij werken met twee tutoringsprogramma’s. Bij de ene lijn kun je ervoor kiezen om zes weken lang een dagdeel mee te lopen en bij de doorlopende lijn maken de leerlingen individueel afspraken met de school voor een bepaalde tijd. De leerlingen lopen als tutor mee bij een basisschool in de buurt of bij hun eigen middelbare school. Ze kunnen ook masterclasses volgen bij de drie Hogescholen in onze regio, waar ze kennismakingscolleges krijgen over didactiek, pedagogiek en professionele en persoonlijke ontwikkeling. Groot voordeel is dat deze leerlingen alvast bij de Hogescholen over de drempel zijn. De decanen van de middelbare scholen kijken welke leerlingen geschikt zijn voor dit tutoringprogramma en begeleidt hen. Zo kunnen de leerlingen een goed doordachte keuze maken voor hun vervolgopleiding.”

Voorbeeldproject
Het tutoringsprogramma is een van de aanpakken die door de RAP-regio wordt ingezet om nieuwe professionals kennis te laten maken met het onderwijs. Het project haalde het Jeugdjournaal. Laura Staman: “Het afgelopen jaar hebben meer dan dertig leerlingen als tutor op een school meegelopen. Op dit moment doen vier vo-scholen mee aan het programma en er sluiten steeds meer scholen aan. We zoeken ook naar mogelijkheden om uit te breiden richting mbo en het speciaal onderwijs, die hebben aangegeven dat ze ook met tutors willen werken. Het is nog te vroeg om aan te geven hoeveel van de tutoren daadwerkelijk voor een lerarenopleiding kiezen, maar dat zullen we zeker onderzoeken. Daarnaast is het interessant om meer met peer-to-peer tutoring te werken, waarbij bijvoorbeeld een eerstejaars student wordt gekoppeld aan een derdejaars. Diverse onderzoeksresultaten geven aan dat deze peer-to-peer begeleiding positieve resultaten oplevert.”

Verborgen tekorten
In de RAP-regio Zwolle worden de meeste vacatures nog goed vervuld, maar de kaders beginnen wel op te rekken, vertelt André Postma. “De druk wordt hoog; zo heeft een school voor speciaal onderwijs al aangegeven dat ze naar een vierdaagse lesweek gaan en is er sprake van verborgen tekorten. Er worden Pabo-studenten ingezet die hun diploma nog niet hebben behaald, of docenten die hun bevoegdheid nog niet op zak hebben. Dat juichen we vanzelfsprekend niet toe. Daarnaast zie je lapmiddelen, zoals de techniekdocent die tijdelijk ook wiskundeles geeft. Aan de andere kant zien we ook scholen waar een deel van de leerlingen weer terugkomt als docent. Het percentage van middelbare scholieren die voor onderwijs kiezen varieert van 0-25 procent (zie het onderzoek Uitstroom vo naar lerarenopleidingen), dus er is een groot verschil. Het is heel interessant om te onderzoeken bij welke scholen de leerlingen enthousiast worden over ‘het vak’. Die scholen bieden een goed pedagogisch klimaat en zij zijn in feite ambassadeur van hun eigen professie.”

Verbinding zoeken
De schoolbesturen melden zichzelf aan als zij interesse hebben om een tutor in te zetten. Laura Staman: “We hebben een werkgroep opgericht met contactpersonen op beide scholen die helpen om de koppeling te maken en als deelprojectleider breng ik het tutoringsprogramma onder de aandacht. Ik geef bijvoorbeeld voorlichting over tutoring aan decanen. Zo komt de informatie weer bij een groot aantal scholen terecht en de decanen kunnen de interesse onder de leerlingen peilen.” André Postma: “Onze RAP-regio vraagt met het project Samen Werven veel aandacht voor het vak van docent en tutoring is daarvan een onderdeel. Aan de achterkant van ons het loket de website Hatseklas willen we ook een mogelijkheid inbouwen die vraag en aanbod op het gebied van tutoring aan elkaar kan verbinden en we oriënteren ons ook op de ontwikkeling van een app zodat scholen en tutoren elkaar gemakkelijk kunnen vinden. Het idee breidt zich als een olievlek uit, er zijn nu bijvoorbeeld ook een aantal pilots voor havo-E, een programma naast het curriculum waarbij leerlingen kennismaken met werken in het onderwijs. Een school in Zwolle heeft voor havo-E een eigen programma ontworpen en zij gaan graag werken met tutoren. We kunnen veel van het havo-E programma afdekken met tutoring.”

Extra handen in de klas
Leerlingen die als tutor aan de slag gaan, worden goed begeleid door de mentor of decaan en de docent bij wie ze stagelopen. Bij enkele scholen wordt de tutor ook tegelijk met de stagiaire van een lerarenopleiding ingeroosterd, zodat ze ook van de ervaringen van die student kunnen leren. “De tutoren hebben een reader met opdrachten, bedenken soms hun eigen lesprogramma en kunnen lesgeven aan kleine groepjes. De leerlingen vinden het leuk om les te krijgen van een tutor en de docent heeft wat extra handen in de klas zodat ze bijvoorbeeld tijd kunnen maken voor leerlingen die extra begeleiding nodig hebben”, vertelt Laura Staman. André Postma: “Na deze periode, ziet de ene leerling in dat het echt iets voor hem is of juist niet. Het gaat vooral om de beeldvorming: voldoet het beeld van het werk als docent aan de verwachting? Bij jongeren van deze leeftijd is de studiekeuze niet altijd heel doordacht en wij willen met tutoring een sterk fundament bieden.”