“Dankzij Scenariomodel-VO anticiperen op de toekomstige arbeidsmarkt”
Zijn er de komende jaren personeelstekorten of overschotten te verwachten op uw school of in uw regio? Aan welke bevoegdheden is er straks behoefte en welke contracten kunt u bieden als schoolbestuur of als regio gezamenlijk? In Zeeland besloten vo-, mbo- en hbo-besturen om deze vraagstukken op het gebied van strategische personeelsplanning in samenwerking en regionaal aan te pakken. Dankzij de inzichten die met het Scenariomodel-VO werden verkregen, kan de regio anticiperen op de eigen toekomstige arbeidsmarkt.
“Strategisch personeelsbeleid en -planning betekent dat je je visie op de toekomst koppelt aan hr-instrumenten zoals meetinstrumenten en concrete doelen”, vertelt Marco de Veen, personeelsfunctionaris van de Mondia Scholengroep in Zeeland. Hij is de afgelopen maanden als een van de kartrekkers betrokken bij het strategische personeelsbeleid van de regio. “Nagenoeg alle vo-scholen, het mbo en hbo uit Zeeland hebben de koppen bij elkaar gestoken om meer inzicht te krijgen in de uitdagingen die de toekomstige arbeidsmarkt biedt. Deze samenwerking ontstond mede vanwege de specifieke kenmerken van deze regio: we hebben te maken met leegloop en krimp in ons leerlingenbestand en vergrijzing van ons personeel. Tegelijkertijd zijn er personeelstekorten in specifieke vakken. Deze ontwikkelingen kun je helaas niet een-op-een tegen elkaar wegstrepen. Omdat wij de problemen met bezetting zagen toenemen, werkten P&O-ers van nagenoeg alle vo-scholen in Zeeland al samen om te bekijken hoe we de toekomstige arbeidsmarkt strategisch kunnen benaderen om problemen voor te zijn.”
Strategische alliantie
Guus Hagt, bestuurder van de Mondia Scholengroep en voorzitter van de stuurgroep Regionale Aanpak Lerarentekort Zeeland: “Onze scholengemeenschap zat niet in de frontlinie wat betreft lerarentekort, maar we merkten wel dat we met toenemende moeite de vacatures kwalitatief goed ingevuld kregen. Onderwijsinstellingen in Zeeland zochten elkaar al op binnen een kenniskring voor strategisch HRM, maar dat had een hoge mate van vrijblijvendheid. Er waren met name P&O-ers bij betrokken maar geen bestuurders. Vanuit die kenniskring ontstond een breder verband voor strategische alliantie, werving en selectie, promotie, duurzame inzetbaarheid en opleidingen. Zeeland is klein en dunbevolkt en onderwijsbestuurders kennen elkaar. Zodra we met ondersteuning van Voion de subsidie Regionale Aanpak Lerarentekort van OCW kregen toegewezen, konden we snel spijkers met koppen slaan.”
De vaart erin
“We werden, dankzij de subsidie, van meet af aan ondersteund door een externe adviseur van Leeuwendaal, die als voorzitter bij de werkgroepen heeft opgetreden en een verbindende en coördinerende rol heeft gepakt waardoor de vaart erin kwam. Toen we later, op aanraden van Voion, het Scenariomodel-VO konden inzetten kwam het project rondom prognose en mobiliteit goed op gang”, vertelt Marco de Veen. Met dit prognose-instrument kan voor de komende 12 jaar geanalyseerd worden hoe leerlingenaantallen zich ontwikkelen en kunnen toekomstscenario’s worden geschetst voor mogelijke bestuurlijke en regionale ontwikkelingen.
De Veen: “Met de ondersteuning van het Scenariomodel-VO konden we de strategische personeelsplanning omhoogtillen. Alle betrokkenen moeten bereid zijn om hun formatiegegevens anoniem te delen en het is heel belangrijk dat alle gegevens secuur worden ingevoerd, dus je moet allereerst met zijn allen dezelfde ‘taal’ spreken. De techniek in het model helpt hierbij. We hebben er dus eerst voor gezorgd dat alle vo-scholen dezelfde definities gebruikten. De volgende stap is dat we ook het mbo en hbo in dit prognose-instrument betrekken.”
Prettige bijvangst
Het toekennen van de subsidie van OCW vraagt om ondertekening van de bestuurders en was volgens Guus Hagt een uitstekend moment om Zeeuwse schoolbesturen structureel aan samenwerking te binden. “De bereidheid was groot, want men wil van de eilanden af en samenwerking opzoeken. Uiteindelijk hebben 25 Zeeuwse po en so-besturen en alle acht de vo-besturen zich aan samenwerking in strategisch personeelsbeleid verbonden plus twee mbo-besturen en een hbo-bestuur. De P&O-ers leverden namens de besturen de benodigde formatiegegevens aan. Marco de Veen heeft deze verzameld en ingevoerd in het Scenariomodel-VO om opvolgend, samen met de overige werkgroepleden, een analyse van de bevindingen en bijbehorend advies voor te kunnen leggen. Dat gehele proces duurde ongeveer twee maanden. We hebben een duidelijk doel: het lerarentekort in Zeeland bestrijden en een strategische samenwerking optuigen gericht op het bestrijden van toekomstige tekorten. Zonder het Scenariomodel-VO hadden we hier niet anticiperend op in kunnen spelen. En het heeft als prettige bijvangst dat je ook inzicht krijgt in eventuele overschotten; dan kun je strategisch – regionaal - gaan matchen.”
Zeeland, aantrekkelijk woon- en werkklimaat
Omdat de Zeeuwse scholen als het ware al in de startblokken stonden, werden na de toekenning van subsidie en het werken met het Scenariomodel-VO al snel de eerste resultaten zichtbaar. Zo werken de scholen aan extra formatie vanuit de collectiviteit en zijn er traineeships opgezet voor toekomstige vacatures waarvan zij nu zeker weten dat die gaan ontstaan voor studenten en zijinstromers. Hagt: “Omdat Zeeland te maken heeft met leegloop, hebben we tevens de website lesgeveninzeeland.nl opgezet en zijn we gezamenlijk een grootse social mediacampagne begonnen om studenten, zijinstromers, stille reserves en hybride docenten aan Zeeland te binden. We zoeken ook naar mogelijkheden om mensen wat extra’s te bieden, zo denken we bij potentiële kandidaten mee met huisvesting en eventueel met de beroepsmogelijkheden van hun partner in onze provincie. We willen voor toekomstige docenten een zo gemakkelijk mogelijke route uitstippelen en het eenvoudig en aantrekkelijk maken om te komen lesgeven in onze mooie provincie. Naast de gezamenlijke website en mediacampagne, waarbij de provincie veel ondersteuning biedt, zijn we begonnen om leerkrachten over de grens te werven. Dat is al van start gegaan in Vlaanderen en we kijken ook met een schuin oog naar zorgaanbieders die in landen als Spanje en Portugal acquireren.”
Inzicht en overzicht
Marco de Veen vertelt dat de stuurgroep ook een gezamenlijke docentenpool voor ogen heeft en gezamenlijk financiën wil inzetten voor onvoorziene ontwikkelingen. “Dankzij het inzicht en overzicht dat het Scenariomodel-VO ons biedt in de historische gegevens van de kosten, kunnen we veel beter anticiperen. We hebben nu ook goed in beeld binnen welke vakken de tekorten straks nijpend kunnen worden. Daardoor kun je in overleg treden met het hbo over de behoefte aan stagiaires, zij-instromers en andere doelgroepen en op de lange termijn, middelbare scholieren enthousiasmeren voor die tekortvakken. En je kunt intern de duurzame inzetbaarheid van betreffende docenten stimuleren, opleidingen gericht inzetten en kandidaat-docenten meer inzicht in de te werken uren bieden - nog voordat je een arbeidscontract opstelt - om zo volwaardige banen aan te bieden.”
Nauwkeuriger meten
De eerste scenario’s die de Zeeuwse schoolbesturen hebben gemaakt met het Scenariomodel-VO, behandelden bepaalde vakken zonder strikt een onderscheid te maken tussen (bijvoorbeeld) 1e en 2e graads. Marco de Veen: “Het Scenariomodel-VO is ondertussen geactualiseerd en we zetten nu een tweede meting in waarbij we onder andere een finetuning meenemen in de termen bevoegd of onbevoegd. Met termen als onderbevoegd, anders bevoegd of leraar in opleiding krijg je een veel nauwkeuriger beeld en kun je opleiding gerichter inzetten. Sinds kort kun je met het instrument ook de eigen SPP-uitkomsten vergelijken met publieke data. Wij vergeleken de resultaten van onze metingen ook met de gegevens van Centerdata die in opdracht van de overheid jaarlijks gegevens in het onderwijs analyseert. En we kwamen tot de conclusie dat het Scenariomodel-VO op onderdelen nauwkeuriger is omdat je veel meer actuele gegevens in kunt voeren, daardoor kregen we een overzicht van toekomstige tekorten die, in eerste instantie, niet bij Centerdata bekend waren.”
Nieuwe standaard
De resultaten tot nog toe zijn gepresenteerd aan de P&O-ers en bestuurders van de betrokken organisaties en volgens De Veen was iedereen zeer enthousiast. “We zullen ons nu verder focussen op wat haalbaar en reëel is. De samenwerking krijgt nieuw vervolg en daarvoor hebben we de subsidie Regionale Aanpak Personeelstekort van OCW aangevraagd.” Guus Hagt: “Ik ben heel trots op wat we binnen korte tijd al voor elkaar hebben gekregen. Dankzij de betrouwbaarheid van het Scenariomodel-VO weten we nu precies waarop we ons moeten richten. Met het aanvragen van de RAP willen we ook de schotten weghalen tussen vo en mbo/hbo zodat we een drieslag kunnen maken in werving & selectie, opleiding en duurzame inzetbaarheid. Veel scholen maken te vaak ad hoc beslissingen. Ik hoop dat we de samenwerking structureel voort blijven zetten en ons ook los van de subsidiemogelijkheden blijven inzetten om nieuwe docenten blijvend aan ons te binden. We zijn tot veel bereid om goede werknemers hierheen te trekken en ik hoop dat gezamenlijke strategische personeelsplanning daarvoor de nieuwe standaard wordt.”
Lees ook de factsheet met meer informatie over de aanpak van de Zeeuwse scholen en de module Strategische Personeelsplanning van het Scenariomodel-VO.
