Hoe is het om als nieuwe docent via een zij-instroomtraject een tweede loopbaan in het voortgezet onderwijs te starten? De regio Leiden, Duin- en Bollenstreek startte begin 2020 met een regionaal loket om getalenteerde professionals uit andere doelgroepen aan te trekken voor het voortgezet onderwijs. Maar liefst 20 enthousiastelingen zijn na het selectietraject aan de slag gegaan. Zo ook Ruud van Santen en Luuk van Dam.
Sinds september 2020 staan zij voor de klas als docent PIE (Produceren, Installeren en Energie) voor derdejaars vmbo bij het Beroepscollege Leystede. Hoe bevalt het de zij-instromers en hoe kijken zij terug op het wervingstraject via het regionaal loket? Lees hierover in dit interview met deze twee bevlogen docenten.
Hybride en fulltime docent
Ruud van Santen is 47 jaar, woont in Noordwijkerhout en is een zogeheten hybride docent. Hij werkt twee dagen in de week als docent en drie dagen in de week voor Schiphol, waar hij al 13 jaar werkt.* Luuk van Dam, 29 jaar, heeft voor de fulltime optie gekozen en is ook in september gestart. Hij heeft een opleiding werktuigbouwkunde gedaan, heeft een tijd gewerkt in de productietechniek en daarnaast zijn eigen bedrijf gehad. Maar waarom kozen Ruud en Luuk nou voor een volgende loopbaanstap?
Ruud: “Er kriebelde altijd al iets bij mij, het onderwijs trekt me wel.”
Informatiebijeenkomst: de start van een nieuwe loopbaan
Ruud vertelt: “In januari 2020 zag ik op Facebook een aankondiging van een informatiebijeenkomst op school over zij-instroom, die in maart zou plaatsvinden. Ik heb er twee dagen over nagedacht, maar heb me toen toch ingeschreven. Er kriebelde altijd al iets bij mij, het onderwijs trekt me wel. Dan is zo’n informatieavond een hele mooie stap om eens te kijken wat het nou precies inhoudt, hoe het eruit zou zien en wat je er precies voor moet doen. Dingen komen op je pad als de tijd er rijp voor is.”
Ruud: “Waar in het bedrijfsleven de processen langer zijn, zie je als docent direct resultaat. Dat is heel erg leuk en bevredigend.”
Van maatschappelijke betekenis zijn
Ook Luuk had zich al vaker afgevraagd of het onderwijs misschien iets voor hem was. “Het gevoel dat je echt iets toevoegt aan de maatschappij. Nou zullen leerlingen dat misschien niet direct zeggen, maar je kan wel écht iets voor ze betekenen. Al zullen ze dat misschien pas 10 jaar later kunnen zeggen. Ik dacht: een informatieavond over het werken in het onderwijs kan geen kwaad. Na de informatieavond was ik enthousiast, maar ik heb het even gelaten voor wat het was. Toen kreeg ik een telefoontje van het regionaal loket dat het beroepscollege Leystede in Leiden wel geïnteresseerd was.
”Luuk: “In het productiebedrijf miste ik het menselijk contact. Specifiek iets kunnen doen, écht iets kunnen betekenen voor een ander.”
Voldoende aansluiting vooropleiding?
Luuk ging naar de informatieavond met het idee dat hij wiskunde- of natuurkundedocent wilde worden. Tijdens de informatieavond bleek al snel, dat dat niet aansloot op zijn vooropleiding. Hij zou dan vier jaar de volledige lerarenopleiding moeten doen. “Weer vier jaar lang een opleiding doen, is geen optie voor mij op dit moment. En van het vak PIE wist ik nog niet zo goed wat het inhield.”
Mooie manier om het onderwijs in te stromen
“Toen het regionaal loket mij belde met de vraag of ik naar een oriëntatiesessie met vijf potentiële kandidaten bij Leystede wilde komen, leek mij dat een goed idee,” vervolgt Luuk. Tijdens de kleinschalige bijeenkomst werd goed uitgelegd wat het vak nou precies inhield. Luuk: “Toen ben ik écht enthousiast geworden. Het is een hele mooie manier om het onderwijs in te stromen.”
Luuk: “Je merkte dat na de eerste informatieavond de kandidaten al waren getrechterd. Een bakje “direct geschikt” en een bakje “nog niet geschikt”. De benadering werd hierna ook veel persoonlijker.”
Het belang van een persoonlijke benadering
“Het regionaal loket heeft voor mij een belangrijke rol gespeeld in dit verhaal,” zo vertelt Ruud. Die actieve houding is heel belangrijk. Na zo’n informatiebijeenkomst tolt je hoofd van de informatie en daarna ga je snel over tot de orde van de dag. Dan is het heel goed dat iemand je actief benadert.” Luuk vult aan: “Het gaat eigenlijk stapsgewijs en dat is heel prettig. Door de informatiebijeenkomst weet je al heel veel, je krijgt informatie die je bij een reguliere sollicitatieprocedure pas zou horen bij je derde gesprek. Hierdoor wordt de drempel als het ware weggehaald.”
Gefaseerd proces leidt tot gemotiveerde kandidaten
Ruud is het daarmee eens: “Heel gericht solliciteren tijdens een regulier sollicitatieproces, óf oriënteren zoals in dit traject, zijn toch wel twee verschillende dingen. Het is heel goed dat iemand de gang erin zet. Door de verschillende contactmomenten word je steeds weer even getriggerd, hierdoor heb je bij elk stapje weer even de gelegenheid bij jezelf na te gaan of je het écht wilt. Het enthousiasme werd steeds groter en de bezwaren vervielen één voor één omdat het plaatje steeds duidelijker werd. Die fasering is heel goed. Aan het eind houd je mensen over die er allemaal echt voor willen gaan.”
Ruud: “Het enthousiasme werd steeds groter en de bezwaren vervielen één voor één.”
Tips voor andere regio’s: levensfasebewust wervingsproces
Als Ruud aan mensen in zijn omgeving vertelt over zijn overstap, krijgt hij regelmatig de reactie: “goh, interessant, dat lijkt mij ook wel wat.” Luuk heeft dit niet. “Maar ik denk dat dat te maken heeft met leeftijdsfase. Mensen in mijn sociale omgeving zijn vaak net begonnen aan hun carrière en denken nog niet aan een switch”. Ruud vult aan: “Ja, en dat is wel iets waar andere regio’s die een soortgelijk traject willen opzetten misschien nog eens over na kunnen denken. De dertiger zit misschien met jonge kinderen en heeft geen tijd voor een fulltime studie. Terwijl een veertiger misschien juist twijfels heeft over het financiële plaatje. Ieder zal zo zijn of haar eigen overwegingen hebben bij zo’n traject.”
Doorgeven van kennis en ervaring
Het doorgeven van kennis en ervaring aan een nieuwe generatie is voor Ruud een belangrijke motivatie voor zijn werk in het onderwijs: “Die nieuwe generatie zou straks bij Schiphol mijn nieuwe collega’s kunnen worden. Hoe leuk is dat? Bovendien is er een enorme vraag naar technici, dus het is nog relevant ook.” Ruud en Luuk vullen elkaar goed aan in het vak, Luuk heeft de opleiding werktuigbouwkunde gedaan, Ruud heeft de HTS in de richting elektrotechniek en technische bedrijfskunde gedaan. Luuk vertelt: “De uitdaging is vooral om het aan de leerlingen op hun niveau begrijpelijk uit te leggen. Sommige dingen zijn voor ons heel vanzelfsprekend, maar die horen de leerlingen voor het eerst. Om het dan voor hen echt begrijpelijk te maken, dat vond ik in het begin nog weleens lastig.”
Combinatie bedrijfsleven en docentschap
“Ik ben het zij-instroomtraject aangegaan met de verwachting over en weer opgedane kennis en ervaringen mee te nemen,” zo vertelt Ruud. “Op Schiphol leid ik bijvoorbeeld regelmatig workshops. Ik merk op school dat die ervaring mij, als “hybride docent”, al heel veel heeft geholpen tijdens mijn eerste weken lesgeven. En nieuwe ervaringen vanuit school bieden straks op Schiphol ook weer nieuwe kansen en mogelijkheden. Denk aan het ontwikkelen en geven van interne opleidingen. Op die manier wil ik mij blijven ontwikkelen. Dat houdt je fris en scherp en geeft ook weer nieuwe energie.”
Begeleiding vanuit de opleiding
“Vanuit de opleiding hebben we voor de zomervakantie een boek gekregen, dat ik gretig heb gelezen. De week voordat de scholen begonnen hebben we ook nog trainingen gehad. Daar zaten heel veel praktische tips in die je meteen kan toepassen,” vertelt Ruud. “Het fijne was wel dat we een gezamenlijke coach hebben aangewezen gekregen, die een aantal keren bij ons in de les is komen kijken. Sommige dingen lijken vanzelfsprekend, maar dan is het toch fijn om ze even ingefluisterd te krijgen”. Luuk vult aan: “We nemen daarin het voortouw en dat bevalt mij wel.” Ruud beaamt dit: “We hebben allebei behoorlijk wat ervaring en zijn assertief, dus die aanpak past goed bij ons.”
Luuk: “Vanuit de opleiding hebben we een schoolopleider toegewezen gekregen en we krijgen tips & tricks. Ze staan open voor ons, als we iets willen of nodig hebben is daar veel ruimte voor.”
Een realistisch beeld van het onderwijs
Ruud: “Met mijn gezin hebben we met veel plezier naar het programma 100 dagen voor de klas gekeken. Ik kreeg hierdoor een goed beeld van: zo ziet het onderwijs eruit. Een reëel beeld van wat het onderwijs is, niet te romantisch. Je bent niet de hele dag alleen maar leuk met kinderen bezig. Al hebben we trouwens een fantastische klas. Ik heb altijd zin in de maandag, om de klas weer te zien.”
Geschiktheidsonderzoek
Ruud: “Voordat je met de opleiding begint moet je een geschiktheidsonderzoek doen. Daar moet je een portfolio voor samenstellen met bewijsstukken, verklaringen en toelichtingen. In totaal heb je zo’n 40 uur nodig om een portfolio te maken, dat is een flinke kluif, zeker omdat je onderwijservaring nog maar zeer beperkt is.” Luuk: “Het zij-instroomtraject van de opleidingen bestaat in deze vorm gewoon nog niet zo lang, dus ook tijdens het zoeken van een opleiding voor ons, was nog veel onduidelijk. Je merkt dat hier nog niet zoveel ervaring in is. Bij de volgende lichting wordt het al wat gemakkelijker waarschijnlijk, omdat ze het al een keer gedaan hebben.”
De meerwaarde van zij-instromers
Ruud vertelt: “Zij-instromers weten hoe het er in de praktijk aan toe gaat en wat de praktische behoefte is. Vanuit het bedrijfsleven ben je op een ander punt gestart, waardoor je een andere ervaring meebrengt.” Luuk vult aan: “Als je op een later moment het onderwijs ingaat, doe je dat natuurlijk niet zomaar. De kans is heel groot dat je gemotiveerde mensen binnenhaalt, mensen die erover nagedacht hebben en er echt voor willen gaan. Met mijn hbo-opleiding Werktuigbouwkunde is het niet moeilijk een baan te krijgen. Een zij-instromer, zoals ik, gaat dit toch met een bepaalde overtuiging doen. Het is gewoon een andere manier waarop je het leraarsvak in komt.”
Ontwikkelen en laten ontwikkelen
“Lesgeven is natuurlijk op en top met mensen bezig zijn,” zo vertelt Ruud. Deze week hebben de leerlingen allemaal een besturingskastje gemaakt. Best een complexe opdracht. Het is mooi als je dan ziet hoe trots ze op het resultaat zijn. Je ziet ze groeien. Ze staan zelf eigenlijk ook versteld: “Wow, dit kan ik al maken!” Het is mooi om ze in die ontwikkeling te mogen begeleiden. Daarnaast vind ik het leuk om met de techniek bezig te zijn. Niet vanachter een bureau, maar in het technieklokaal met de nieuwste apparatuur. Ik vind het zelf belangrijk om mij te blijven ontwikkelen. Hoe mooi is het om zelf te groeien door anderen te laten groeien?”
* Het lesgeven beviel Ruud zo goed, dat hij heeft besloten per 1 maart 2021 volledige voor het onderwijs te kiezen. Hij heeft zijn baan bij Schiphol dus opgezegd.